Nathaniel Perrin


A brief note in English for the confused. It was customary in medieval philosophical pedagogy to write notes and commentary on Peter Lombard's *Sentences*, as one transitioned from apprentice to journeyman, so to speak.

The *Sentences* (1150) are a compilation of patristic and medieval opinions on a wide variety of questions spread across four books. A prototype textbook, if you will.

Philosophical education today, benighted beyond any recognizable form, neglects to carry on this tradition. So I am taking it upon myself to self-inflict this exercise as a philosophical rite-of-passage. It will likely be an intermittent project, spread over years, and left incomplete. But it will be good fun.

For those who know better, please do forgive my underdeveloped Latin style, and the anachronistic smatterings of medieval and modern formulations.


---

# Sententiarum libri IV
## Prologous

### Incipit Prologus.

Petrus Lombardi:

> 1. Cupientes aliquid de penuria ac tenuitate nostra cum paupercula in gazophylacium Domini mittere, ardua scandere, opus ultra vires nostras agere praesumpsimus, consummationis fiduciam laborisque mercedem in Samaritano statuentes, qui, prolatis in curationem semivivi duobus denariis, supereroganti cuncta reddere professus est. Delectat nos veritas pollicentis, sed terret immensitas laboris; desiderium hortatur proficiendi, sed dehortatur infirmitas deficiendi, quam vincit zelus domus Dei.

Desiderium finiti tendit ad infinitum. Sic homo ut ens finitum necessario nostrum Dominum ut infinitum creatorem omnium rerum cupere debet. Operam nostram tanquam sacrificum offerimus, etsi "terret immensitas laboris", enim hoc est nostrum propositum: glorificare Dominum. Hoc naturalissimum desiderium est.


> 2. Quo inardescentes, «fidem nostram adversus errores carnalium atque animalium hominum» Davidicae turris clypeis munire vel potius munitam ostendere, ac theologicarum inquisitionum abdita aperire, necnon et sacramentorum ecclesiasticorum pro modico intelligentiae nostrae notitiam tradere studuimus; «non valentes studiosorum fratrum votis iure resistere, eorum in Christo laudabilibus studiis lingua ac stylo nos servire flagitantium: quas bigas in nobis agitat Christi caritas».

Caritas Christi nobilissimum desiderium, vis lacerat quae pectus hominis velumque templi lacerat. Non est ullum maius mobile.

> 3. Quamvis non ambigamus «omnem humani eloquii sermonem calumniae atque contradictioni aemulorum semper fuisse obnoxium. Quia dissentientibus voluntatum motibus, dissentiens quoque fit animorum sensus, ut cum omne dictum veri ratione perfectum sit, tamen dum aliud aliis aut videtur aut complacet, veritati vel non intellectae vel offendenti impietatis error obnitatur ac voluntatis invidia resultet. Quam Deus huius saeculi operatur in illis diffidentiae filiis qui non rationi voluntatem subiciunt, nec doctrinae studium impendunt, sed his quae somniarunt sapientiae verba coaptare nituntur: non veri, sed placiti rationem sectantes. Quos iniqua voluntas non ad intelligentiam veritatis, sed ad defensionem placentium incitat: non desiderantes doceri veritatem, sed ab ea ad fabulas convertentes auditum. Quorum professio est magis placita quam docenda conquirere, nec docenda desiderare, sed desideratis doctrinam coaptare. Habent rationem sapientiae in superstitione, quia fidei defectionem sequitur hypocrisis mendax, ut sit vel in verbis pietas quam amiserit conscientia; ipsamque simulatam pietatem omni verborum mendacio impiam reddunt, falsae doctrinae institutis fidei sanctitatem corrumpere molientes, auriumque pruriginem sub novello sui desiderii dogmate aliis ingerentes. Qui contentioni studentes, contra veritatem sine foedere bellant. Inter veri namque assertionem et placiti defensionem pertinax pugna est, dum se et veritas tenet et se voluntas erroris tuetur».

Esse plus est differentiam habere, ita voluntate manifestata. Unitas Dei  quoque unitas voluntae. In hoc mundo, ratio voluntatem afflectur, ita opinio depravationi conformatur. Methodus dei huius saeculi est. Igitur, quidquid auditus est, radices suas in voluntatibus depravatis magis quam in divina veritate invenit. Sic Petrus Lombardi scripsit: "Inter veri namque assertionem et placiti defensionem pertinax pugna est, dum se et veritas tenet et se voluntas tuetur." Illa discordiam et voluntatis suae assertionem contra voluntatem Dei concupiscunt.

> 4. Horum igitur et Deo odibilem ecclesiam evertere atque ora oppilare, ne virus nequitiae in alios effundere queant, et lucernam veritatis in candelabro exaltare volentes, in labore multo ac sudore volumen Deo praestante compegimus ex testimoniis veritatis in aeternum fundatis, in quatuor libris distinctum. In quo maiorum exempla doctrinamque reperies; in quo per dominicae fidei sinceram professionem, vipereae doctrinae fraudulentiam prodidimus: aditum demonstrandae veritatis complexi, nec periculo impiae professionis inserti, temperato inter utrumque moderamine utentes. Sicubi vero parum vox nostra insonuit, non a paternis discessit limitibus.

Deus huius saeculi suam ecclesiam propriam--cathedralem dicere possit-- quae est organum suae erroris, suae cupiditatis ut seminare discordias habet, ubi nulla esse debent.

Magis nostra vox non discessere debet a paternis limitibus. Nam Deus fines secundum naturalem nostram finitatem determinavit.

> 5. «Non igitur debet hic labor cuiquam pigro vel multum docto videri superfluus, cum multis impigris multisque indoctis, inter quos etiam et mihi, sit necessarius», brevi volumine complicans Patrum sententias, appositis eorum testimoniis, ut non sit necesse quaerenti librorum numerositatem evolvere, cui brevitas collecta quod quaeritur offert sine labore. In hoc autem tractatu «non solum pium lectorem, sed etiam liberum correctorem desiderio, maxime ubi profunda versatur veritatis quaestio: quae utinam tot haberet inventores, quot habet contradictores!» Ut autem quod quaeritur facilius occurrat, titulos quibus singulorum librorum capitula distinguuntur praemisimus.

Magnum quidem studium numquam superfluus est, etiam doctis. Veritas iterum et iterum revocanda est, ut commemoramus occasiones per circulos festorum. Studere ritus est, non actus singularis.

### Explicit Prologus.

## Liber I - De Mysterio Trinitatis
### Distinctio I
#### Caput I - Omnis doctrina est vel de rebus vel de signis

> 1. Omnis doctrina est de rebus vel de signis. Veteris ac novae Legis continentiam diligenti indagine etiam atque etiam considerantibus nobis, praevia Dei gratia innotuit sacrae paginae tractatum circa res vel signa praecipue versari. Ut enim egregius doctor Augustinus ait in libro De Doctrina Christiana: «Omnis doctrina vel rerum est, vel signorum. Sed res etiam per signa discuntur. Proprie autem hic res appellantur, quae non ad significandum aliquid adhibentur; signa vero, quorum usus est in significando». – Eorum autem aliqua sunt quorum omnis usus est in significando, non in iustificando, id est, quibus non utimur nisi aliquid significandi gratia, ut aliqua sacramenta legalia; alia quae non solum significant, sed conferunt quod intus adiuvet, sicut evangelica sacramenta. – «Ex quo aperte intelligitur, quae hic appellentur signa, res illae videlicet quae ad significandum aliquid adhibentur. Omne igitur signum etiam res aliqua est: quod enim nulla res est, ut in eodem Augustinus ait, omnino nihil est; non autem e converso omnis res signum est», quia non adhibetur ad significandum aliquid.
2. Cumque his intenderit theologorum speculatio studiosa atque modesta, divinam Scripturam, formam praescriptam in doctrina tenere advertet.
3. De his ergo nobis, aditum ad res divinas aliquatenus intelligendas Deo duce aperire volentibus, disserendum est; et «primum de rebus, postea de signis disseremus».

Prima quaestio de rebus and signis est, prima non solum per philosophiam pertinet, sed etiam ad rectam Scripturae interpretationem. Interpretationem incipere debet ut occurrat omnibus rebus.

Doctrinae sunt factae de docente. Docere est ostendere. Res ostenduntur signis.

Sed quid signum est? Augustine dixit: "Proprie autem hic res appellantur, quae non ad significandum aliquid adhibentur; signa vero, quorum usus est in significando."

Si hoc verum est, tum videtur res sine signis existere non posse. Id quod est proprium rei, est modo negatio, i.e. non esse significari. De quibus signa propriora quam res sint. Hoc dicere licet?

Investigandum est quid sit res per se, signum per se (quantum fieri esse per se potest), et quomodo utrumque alteri sit dispositum. Quomodo stant et pertinent.



Commentarius viae philosophiae secundum morem scholasticorum

Scriptum super sententiis Petri Lombardi